Yazan: ODYOMUH

 

Tarihte Bugün: 1 Kasım


1 Kasım tarihi, insanlık tarihinin dönüm noktalarından bazılarını barındıran, değişimlerin ve yeni başlangıçların günü olarak öne çıkar. Siyasi, kültürel ve bilimsel açıdan birbirinden farklı gelişmelere sahne olan bu tarih, geçmişin bugüne bıraktığı izleri anlamak için özel bir yere sahiptir.


Öncelikle Türkiye tarihinin en önemli olaylarından biriyle başlayalım. 1 Kasım 1922’de, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Osmanlı İmparatorluğu’nun resmen sona erdiği ve saltanatın kaldırıldığı ilan edildi. Bu karar, yüzyıllardır süregelen monarşik yönetim biçiminin yerini modern, halk egemenliğine dayalı bir yönetim anlayışına bırakmasının sembolüydü. Saltanatın kaldırılmasıyla birlikte, Cumhuriyet’e giden yolun en önemli adımlarından biri atılmış oldu.


Avrupa tarihine baktığımızda ise 1 Kasım 1755 günü büyük bir felaketle anılır. Lizbon Depremi olarak bilinen bu olay, Portekiz’in başkentini neredeyse tamamen yıkarak on binlerce insanın hayatına mal oldu. 8,5 ila 9 büyüklüğünde olduğu tahmin edilen bu deprem, ardından gelen tsunami ve yangınlarla birleşerek Avrupa’daki dini ve felsefi düşünceleri derinden sarstı. Bu felaket, Aydınlanma Çağı düşünürlerinin Tanrı, doğa ve insan ilişkisine dair yeni sorular sormasına neden oldu.


Sanat tarihine geçtiğimizde ise 1 Kasım 1512’de Rönesans’ın en önemli eserlerinden biri halkla buluştu: Michelangelo’nun Sistine Şapeli’nin tavan freskleri. Dört yıl süren titiz bir çalışmanın ardından ortaya çıkan bu eser, sadece dini sanatın değil, insan figürünün anatomi ve hareket açısından yorumlanışında da devrim yarattı. Bugün hâlâ dünyanın en çok ziyaret edilen sanat eserlerinden biridir.


Bilim tarihine baktığımızda, 1 Kasım 1952’de ABD’nin “Ivy Mike” adlı ilk hidrojen bombası testini gerçekleştirdiğini görüyoruz. Bu test, Soğuk Savaş döneminde nükleer silah yarışının başlangıcını simgeliyor. Denemenin sonucunda Enewetak Atolü üzerinde devasa bir mantar bulutu oluşmuş, insanlığın teknolojik ilerlemesinin aynı zamanda nasıl büyük bir tehlike barındırdığı da bir kez daha görülmüştür.


Ayrıca 1 Kasım, kültürel olarak Batı dünyasında “All Saints’ Day” yani Azizler Günü olarak da kutlanır. Hristiyanlıkta tüm azizlerin anıldığı bu gün, Halloween’in (31 Ekim) hemen sonrasına denk gelir ve birçok ülkede dini törenler, anmalar ve sessiz dualarla geçer.


Bu yönüyle 1 Kasım, bir yanda büyük trajedilerin, diğer yanda insan yaratıcılığı ve ilerlemesinin sembolü olarak tarihte yer alır. Saltanatın kaldırılmasıyla başlayan özgürlük adımı, Lizbon Depremi’nin ardından gelen düşünsel dönüşüm ve Michelangelo’nun sanatındaki insanın yeniden doğuşu, bu tarihin ne kadar katmanlı olduğunu gösterir.


Geçmişin bugüne bıraktığı dersleri anlamak, 1 Kasım gibi tarihlerde mümkündür. Çünkü her tarih, insanlığın aynı anda hem yıkıcı hem de yaratıcı olabilme kapasitesini gösterir.

  

Kaynakça:  

• https://www.history.com/this-day-in-history/november-1  

• https://www.britannica.com/on-this-day/November-1  

• https://en.wikipedia.org/wiki/Lisbon_earthquake  

• https://en.wikipedia.org/wiki/Abolition_of_the_Ottoman_Sultanate  

• https://en.wikipedia.org/wiki/Sistine_Chapel_ceiling  

• https://en.wikipedia.org/wiki/Ivy_Mike  

• https://en.wikipedia.org/wiki/All_Saints%27_Da

Tarih, 1 Kasım, Saltanatın Kaldırılması, Lizbon Depremi, Michelangelo, Sistine Şapeli, Ivy Mike, Azizler Günü, Odyomuh